De bouwvoorschriften, voorheen de Technische Grondslagen voor Bouwvoorschriften (TGB) en de vigerende Eurocodes, stellen door de jaren heen constructieve betrouwbaarheidseisen aan constructies. De bouwvoorschriften zijn relevant voor waterkerende constructies, hoewel er geen aandacht wordt besteed aan de specifieke belastingen op waterkerende constructies. Deze voorschriften worden periodiek herzien of gewijzigd, evenals de bovenliggende wetgeving. Ook de wetgeving ten aanzien van de waterveiligheid wordt periodiek herzien, alsmede de beoordelings- en ontwerpinstrumenten waarmee constructieve betrouwbaarheidseisen worden geverifieerd en vertaald naar een fysieke constructie.
In dit artikel zijn de voorschriften toegelicht en hun historie tot aan de vigerende beschreven, voor zover van belang voor waterkerende kunstwerken. Op de vigerende voorschriften wordt in het artikel Vigerende voorschriften aan waterkerende kunstwerken ingegaan.
Bouwvoorschriften en -wetgeving
Tot de invoering van de Omgevingswet vormt de Woningwet de basis voor de bouw- en gebruiksvoorschriften uit het Bouwbesluit. Het Bouwbesluit bevat voorschriften over (ver)bouw van bouwwerken, over de staat en het gebruik van bouwwerken, open erven en terreinen, over sloop en over veiligheid tijdens bouwen en slopen. Vanaf 1955 verwees het Bouwbesluit voor een groot deel van die inhoud naar de Technische Grondslagen voor Bouwvoorschriften (TGB). Vanaf 2012 verwijst het Bouwbesluit naar de Eurocodes.
De TGB en Eurocodes bestaan uit: de grondslagen, een deel over de belastingen en het materiaal gebonden deel. In de grondslagen worden de constructieve betrouwbaarheidseisen en de veiligheidsfilosofie en -format behandeld. Tot 2 maart 2021 (zie het artikel Beschrijving veiligheidsanalyse voor faalmechanisme sterkte en/of stabiliteit) zijn deze constructieve betrouwbaarheidseisen van toepassing op alle bouwwerken ten aanzien van alle belastingsituaties en hun gevolgen. Dus ook voor waterkerende kunstwerken waarbij in geval van bezwijken een overstroming optreedt. In het deel belastingen van de bouwvoorschriften wordt echter geen invulling gegeven aan specifieke belastingen op waterkerende constructies, zodat de betrouwbaarheidseis niet kan worden vertaald naar een vereiste sterkte van het kunstwerk in die situaties. Vanaf 1997 is hiertoe in de Leidraad waterkerende kunstwerken en bijzondere constructies en vanaf 2003 in de Leidraad kunstwerken een aanvulling opgenomen.
Vanaf 2 maart 2021 gelden de eisen in het Bouwbesluit niet meer voor belastingsituaties die bij bezwijken leiden tot een overstroming. Vanaf dan gelden in die situaties alleen de eisen uit de Waterwet. Voor alle overige bezwijksituaties van waterkerende kunstwerken dient wel voldaan te worden aan de constructieve betrouwbaarheidseisen in het Bouwbesluit.
Wetgeving en voorschriften ten behoeve van waterveiligheid
Naar aanleiding van de watersnoodramp in 1953 werd de eerste Deltawet1 van kracht in 1958, met als doel het Deltaplan formeel vast te leggen. Hierdoor kon begonnen worden aan de Deltawerken. In 1995 is de Deltawet opgegaan in de Wet op de Waterkering, welke vanaf 2009 is opgevolgd door de Waterwet. Deze wetgeving verzorgt de normen en eisen ten aanzien de waterveiligheid in Nederland. De Waterwet werd in 2017 vernieuwd, waarbij is overgestapt van de overschrijdingskansbenadering naar de overstromingskansbenadering met de daarbij horende nieuwe overstromingskansnormen aan waterkeringen.
Ten behoeve van waterkerende kunstwerken zijn door de jaren heen diverse leidraden geschreven. Deze zijn niet verplicht te gebruiken, maar dienen om partijen te helpen de wettelijke eisen op een zo goed mogelijke wijze toe te passen in ontwerp en beoordeling. Hoe om te gaan met specifiek falen door sterkte en stabiliteit wordt hier ook in beschreven, net zoals hoe om te gaan met de andere faalmechanismen. In het artikel Historie en veiligheidsfilosofie faalmechanisme sterkte en/of stabiliteit wordt per leidraad een toelichting gegeven.
De Leidraad kunstwerken had met betrekking tot het faalmechanisme sterkte en/of stabiliteit een verbindende functie tussen de bouwwetgeving en de wetgeving voor de waterveiligheid. Beide stelden eisen aan dit mechanisme en in de Leidraad kunstwerken werden deze eisen vertaald naar een safety format. Dit format moest in 2012 worden herzien door de toenmalige update van het Bouwbesluit, waarbij de Eurocodes met strengere eisen dan in de TGB werd aangeroepen [Calle en Vrouwenvelder, 2012].
[1] Officieel genaamd: deWet van 8 mei 1958, houdende de afsluiting van de zeearmen tussen de Westerschelde en de Rotterdamsche Waterweg en de versterking van de hoogwaterkering ter beveiliging van het land tegen stormvloeden.
