Veel artikelen gaan in op het schematiseren van de waterspanningen ten behoeve van een analyse van het mechanisme afschuiven in binnenwaartse richting. Voor een analyse van de het mechanisme afschuiven in buitenwaartse richting kan grotendeels worden uitgegaan van dezelfde schematisering. Het grote verschil tussen schematisatie voor de buiten- en binnenwaartse stabiliteit betreft de buitenwaterstand.

In het algemeen is een lage buitenwaterstand na een snelle val van hoogwater kritisch. Veelal wordt hierbij uitgegaan van een conservatieve waarde voor de buitenwaterstand (GLW of LW_1/10).

Er zijn daarnaast verschillende mogelijkheden om op basis van bovengenoemde buitenwaterstanden het freatisch vlak te schematiseren. In de praktijk worden vaak berekeningen uitgevoerd gebaseerd op een hydrostatisch waterspanningsverloop. In veel gevallen is het buitentalud dan voldoende stabiel, zodat men niet verder rekent.

Soms voldoet het talud niet. In dat geval wordt er wel gerekend op basis van de aanname dat het freatisch vlak iets (enkele decimeters) onder maaiveld ligt. Vaak geeft dat al een grote verbetering van de stabiliteit. Achtergrond van de gedachte is dat als het buitentalud zo doorlatend is dat het freatisch vlak zich onmiddellijk aan een extreme buitenwaterstand aanpast, grondwater ook gemakkelijk uit dat talud kan wegstromen als de buitenwaterstand weer daalt.

Veiligheidshalve kan er voor de bovengenoemde situaties van te worden uitgegaan dat de hoogte van het freatisch vlak in de dijk niet is gedaald ten opzichte van de hoogwatersituatie. Indien sprake is van een zanddijk en/of een situatie wordt beschouwd na de relatief lange belastingsperiode (van bijvoorbeeld 10 dagen voor bovenrivierengebied) kan worden verondersteld dat het freatisch vlak wel is gedaald. Deze daling, het verloop van de freatische lijn, kan worden ingeschat met eenvoudige formules. Hiervoor wordt verwezen naar het artikel Freatisch vlak na snelle val buitenwaterstand: analytische oplossing.

Gegeven de doorlatendheid van het dijklichaam en bekleding kan de invloed van de daling ook worden berekend door het uitvoeren van niet-stationaire (numerieke) grondwaterstromingsberekeningen.