In de omgeving van een maatregel zijn vaak al vele functies aanwezig of nieuwe functies gewenst. Fysieke maatregelen die de overstromingskans verkleinen kunnen ook andere functies dienen. Tegenwoordig bestaat de wens om waterveiligheid te koppelen aan andere functies. In feite is dit niet nieuw: in het verleden aangelegde keringen vervullen meestal meerdere functies. Zo zijn veel rivierdijken ook wegverbindingen, grasland voor schapen of de dorpsstraat.

Bij multifunctionele waterkeringen vraagt de betrouwbaarheid extra aandacht, omdat de andere functies soms conflicteren met de functie voor hoogwaterbescherming. Speciale aandacht verdient het beheer. Bij een multifunctionele waterkering zijn immers verschillende belanghebbenden betrokken die ook andere doelen dan veiligheid tegen overstroming nastreven.

De wensen en eisen voor andere functies leiden tot extra ontwerpcriteria in aanvulling op die voor de waterveiligheid. In het ontwerp dienen deze ontwerpcriteria te worden verenigd, waarbij aan wettelijke vereisten (zoals de vereisten uit de Waterwet en het Bouwbesluit) geen concessies kunnen worden gedaan.

Multifunctionaliteit kan van invloed zijn op de kosten van toekomstige ingrepen en daarmee op de ontwerplevensduur. Voorbeelden van multifunctionele oplossingen zijn de Rotterdamse weg Boompjes, de boulevard van Scheveningen, de hoogwaterkering in Kampen, de parkeergarage in de waterkering bij Katwijk en de Voorstraat in Dordrecht.

Bij elk ontwerp speelt ook de landschappelijke of stedenbouwkundige inpassing een belangrijke rol, gericht op het behoud en de ontwikkeling van het landschap, de natuur en het cultureel erfgoed. Zo wordt vrijwel altijd aan het duinlandschap grote waarde toegekend en worden rivierdijken in toenemende mate gewaardeerd als sterk landschapsbepalende, architectonische elementen die positief te benutten zijn voor de omgevingskwaliteit. Een voor de hand liggend sleutelbegrip bij de vormgeving van deze langgerekte structuren is continuïteit. Het intact houden van die continuïteit vergt specifieke oplossingen voor lokale voorzieningen voor bijvoorbeeld verkeer, ondernemingen en recreatie. Variatie in bebouwing daarentegen wordt zelden ervaren als een aantasting van de continuïteit van de dijk. Daaruit blijkt dat de schaal van de elementen op en aan de dijk van belang is. Voor het behoud van landschappelijke waarden zijn bijzondere constructies te ontwerpen.

De inpassing in de omgeving kan bijvoorbeeld leiden tot wensen voor de steilheid van taludhellingen, bochten of juist rechte strekkingen in de dijk of behoud van karakteristieke punten. Ook kan er vanwege de gewenste inpassing een voorkeur bestaan voor verbreding van een bestaande waterkering aan de landzijde of juist aan de waterzijde.

Rol van de dijk in het rivierenlandschap

De landschappelijke inpassing van dijken in het rivierenlandschap heeft de afgelopen decennia grote veranderingen ondergaan. Onderstaande tabel geeft daar een beeld van (afkomstig uit H+N+S, 2015). In de laatste kolom staan de ambities voor de komende dijkverbeteringen, zoals verwoord in de Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit van Waterschap Rivierenland. Met name de ambities voor continuïteit van de dijk in de langsrichting en medegebruik dichter bij de dijk zijn belangrijke verschuivingen ten opzichte van het verleden. Uit de ambities zijn drie hoofdprincipes afgeleid:

1. Het huidige dijktracé vormt de basis (lengteprofiel),
2. De dijk oogt compact en het afwisselende landschap van de dijkzone raakt de dijk (dwarsprofiel) en
3. bijzondere aandacht voor een aantal maatwerklocaties.

Bij het ontwerpen van dijken is het noodzakelijk de technische overwegingen in te passen in de landschappelijke ambities.